Links: exemplaar Koninklijke Bibliotheek, rechts: privé archief
‘De stedenatlas van Frederick de Wit is de Google Earth van de zeventiende eeuw. Bijna ieder huis, iedere boom en iedere achtertuin van de steden uit de Lage Landen is afgebeeld,’ aldus de Koninklijke Bibliotheek die in 2012 met een prachtig boek kwam. Helaas is hun exemplaar van de stad Utrecht ernstig aangetast.
Omdat de KB mijn aanbod afsloeg om voor de herdruk een beter origineel te gebruiken, bied ik alle liefhebbers een gedetailleerde scan van de gravure aan. Zoom met onderstaande tool in of download highres JPG.
Interatieve zoom
Een scherpere scan van de prent is op aanvraag beschikbaar. De Atlas is oa. bij bol.com te bestellen.
Centraal Museum
| Dit is het gezicht op Utrecht vanuit het westen. Geheel links stroomt de Oude Rijn op de stad toe, waarin te onderscheiden van links naar rechts: de Jacobikerk, de Buurkerk, de Domkerk, de Bisschopshof, de Mariakerk, de St. Servaasabdij, de Geertekerk en de Nicolaïkerk. Deze prent is bedoeld als één van de vijf prospecten bij of onder de wandkaart van de provincie Utrecht met de titel ‘Nova tabula dioceseos Trajectinae’ of ‘Nieuwe Kaart van den Lande van Utrecht’. De vier andere prospecten zijn stadsgezichten op Montfoort, Amersfoort, Wijk bij Duurstede en Rhenen. De vroegste uitgave die van de wandkaart bekend is, dateert uit 1696 (zie [A.H. Sijmons], ‘Nieuwe Kaart van den Lande van Utrecht’, [Alphen aan de Rijn, 1973], passim). Voor de opmetingen voor deze kaart had de landmeter Bernard de Roy in 1676 van de Staten van Utrecht de opdracht gekregen. Pas enkele jaren laten, in 1684, kreeg de graveur Anthony van Zylevelt de opdracht om de kaart in prent te brengen. Het is echter niet Van Zylevelt die deze opdracht uitvoerde. Om een onbekende reden ging de opdracht in 1685 naar Thomas Doesburgh. De voltooiing van de kaart liet nog tot 1695 op zich wachten en vervolgens duurde het nog ongeveer een jaar voordat de kaart daadwerkelijk in druk werd uitgegeven. | Deze laatste vertraging is te wijten aan de Staten van Utrecht, die de kaart in 1695 niet meer onder hun auspiciën wensten te laten uitgeven, omdat zij het aantal fouten in de kaart te groot vonden. Eind 1696 werd de kaart voor 1000 gulden aan de Amsterdamse uitgever Claes Claesz. Visscher II (1649-1702) verkocht en die mocht de kaart alleen uitgeven na beloofd te hebben dat de fouten gecorrigeerd zouden worden. Van deze eerste uitgave door Visscher bevindt zich een exemplaar in de collectie Bodel Nijenhuis in de Universiteitsbibliotheek te Leiden. Omstreeks 1734 werd de kaart bij J. Covens en C. Mortier in Amsterdam opnieuw uitgegeven. Ten opzichte van de eerste staat is deze heruitgave op vele plaatsen bijgewerkt. De vijf stadsgezichten zijn door Doesburgh naar eigen ontwerp gegraveerd en lijken voor de heruitgave van Covens en Mortier niet te zijn op- of bijgewerkt. Het is dan ook niet zeker of de vijf prenten van het Centraal Museum omstreeks 1696 of 1734 zijn gedrukt. De ornamenten op het titelblad zijn gemaakt naar ontwerp van Gerard Hoet (1648-1733). Vermoedelijk zijn ook de titelbanderol, de familiewapens van de leden van de Staten van Utrecht en die van de burgemeesters door hem ontworpen.
Bron: Centraal Museum |
Links: exemplaar Centraal Museum, rechts: privé archief